Ο έλεγχος, ακόμη και ο αυτοέλεγχος, αποτελεί μια βασική κοινωνική λειτουργία, άλλοτε θεσμικού και άλλοτε διαπροσωπικού χαρακτήρα. Είναι μια ιδιότυπη διαλεκτική διαδικασία που προβλέπει από τη μια πλευρά τον αγαθό, το νόμιμο, τον ενάρετο και ηθικό, και από την άλλη τον αμαρτωλό, τον παράνομο και τον ανήθικο. Είναι προφανές ότι ο έλεγχος προϋποθέτει ένα δεδομένο και κατά κανόνα κοινώς αποδεκτό πεδίο αρχών και αξιών, οπότε ο ίδιος ασκείται για την εξακρίβωση ή επιβεβαίωση της αντιστοιχίας μεταξύ σκέψεων και δράσεων προς αυτά τα δεδομένα. Ανάλογα με το κριτήριο και το κίνητρο ο έλεγχος μπορεί να έχει κοινωνικό, ηθικό, πολιτικό και θρησκευτικό περιεχόμενο, ενώ ανάλογα με το σκοπό μπορεί να έχει εξουθενωτικό και απορριπτικό ή παιδαγωγικό και εποικοδομητικό χαρακτήρα.

Ο Χρυσοστομικός έλεγχος έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός θεσμικού, θρησκευτικού, εποικοδομητικού και παιδαγωγικού ελέγχου. Βασικό του κίνητρο είναι το θέλημα του Θεού, η αγάπη και η ευθύνη, μέθοδος η διάκριση. Βασικός στόχος η βελτίωση και επιστροφή του άλλου. Από τον χρυσοστομικό λόγο δεν απουσιάζει ο αυτοέλεγχος, όπως δεν απουσιάζει και ο έλεγχος για τους θεσμούς και τις συμπεριφορές, ιδιαίτερα τις εκκλησιαστικές, και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό που επέφερε την εκκλησιαστική και τελικά τη βιολογική του εξόντωση. Φαίνεται ότι μερικές φορές η πράξη του δεν ακολούθησε τις προδιαγραφές που ο ίδιος όρισε στη θεωρία του για τον έλεγχο (κατηγορήθηκε π.χ. για έλλειψη ελαστικότητας και προσαρμογής) ή ότι όσοι κατέχουν αξιώματα και μάλιστα εκκλησιαστικά όχι μόνο δεν ανέχονται τον έλεγχο και την κριτική, αλλά φροντίζουν να κλείνουν τα στόματα αυτών που τα εκπορεύουν.

(από τον πρόλογο του βιβλίου)