Το βιβλίο είναι μια συνθετική προσέγγιση των αλλαγών στην ελληνική κοινωνία της δεκαετίας του 1940, και ειδικότερα της Κατοχής ως αυτοτελούς περιόδου που ενέχει όμως τα σπέρματα των κατοπινών εξελίξεων. Στο επίκεντρο βρίσκονται μάλλον οι εσωτερικές κοινωνικές διεργασίες παρά οι εξωτερικοί παράγοντες και οι πολιτικές αναμετρήσεις ηγεσιών, αφού η Κατοχή είναι μία από τις σπάνιες στιγμές που η κοινωνία εισβάλλει δυναμικά στην πολιτική και η πρωτοβουλία των κινήσεων έρχεται "από τα κάτω".

Γραμμένο "εν θερμώ", αφού η σχετική συζήτηση εξελίσσεται πάντα σε σχέση με την εκάστοτε πολιτική συγκυρία και συχνά παίρνει χαρακτήρα δημόσιας διαμάχης, το βιβλίο παρακολουθεί επίσης τη διαδρομή της ιστορικής έρευνας από την εθνικόφρονα θεωρία των "τριών γύρων" του Εμφυλίου, που κυριάρχησε μεταπολεμικά, μέχρι τις πιο συναινετικές προσεγγίσεις που επιχειρήθηκαν μεταπολιτευτικά με αφετηρία την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης και του Εμφυλίου κι από κει μέχρι τη μετατόπιση, μετά το 1990, από τις κεντρικές πολιτικές εξελίξεις στις ιδιαίτερες κοινωνικές διεργασίες, την κοινωνική εμπειρία και τη συλλογική μνήμη, καθώς και στις "προβληματικές" όψεις της Κατοχής (αυτές που ενίοτε προσεγγίζονται με μια αξίωση αναθεώρησης των ηγεμονικών αριστερών ερμηνειών: δωσιλογισμός, εμφύλιες συγκρούσεις, μειονότητες).